NAJWAŻNIEJSZE RZĘDY I GATUNKI


BLASZKODZIOBE

Blaszkodziobe to rząd ptaków wodnych, posiadających charakterystyczny spłaszcony dziób.
Większość przedstawicieli tego rzędu odrzywia się wodorostami.
W Polsce żyją takie gatunki jak: łabędź niemy, kaczka krzyżówka, głowienka i czernica - bardzo liczne, czy też łabędź krzykliwy, hełmiatka czy tracz nurogęś - rzadkie.
Wszystkie gatunki ptaków z tego rzędu, poza kaczką krzyżówka, czernicą i głowienką są w Polsce chronione.
Do największych ich ostoi zaliczają się: Dolina Baryczy, Zatoka Pucka i Pojezierze Mazurskie.

Od lewej: łabędź niemy, kaczka krzyżówka (samiec), hełmiatka (samiec), ohar.
GRZEBIĄCE

Grzebiące, czyli kuraki, to ptaki spokrewnione ze znanym nam kurem domowym.
Prowadzą życie przeważnie naziemne, ale nie sa nielotne.
W polsce występuje tylko jedna rodzina, dzieląca się na dwie podrodziny: głuszce, zamieszkujace lasy, np.
rzadkie cietrzew, głuszec, czy liczniejszy już jarzabek i kury, zamieszkujące pola i łaki,
np. kuropatwa, bażant czy przepiorka.
Głuszec i cietrzew sa w Polsce bardzo nieliczne i obiete ochroną, natomiast pozostałe sa łowne.

Samiec głuszca.
PERKOZY

Perkozy to rząd ptaków obejmujący kilkanaście małych i średniej wielkości gatunków ptaków wodnych o zredukowanym ogonie, smukłej sylwetce i względnie długim, spiczastym dziobie, odrzywiających się rybami. W Polsce występują: perkoz dwuczuby (największy i najliczniejszy), perkoz rdzawoszyji, zausznik i perkozek (najmniejszy i drugi pod względem liczebności). Zamieszkują jeziora. Perkozy znane są z tego, że odbywają spektakularne tańce godowe, a swoje młode "woża" na grzbiecie. Wszystkie są w Polsce chronione; do ich największych ostoi najleżą: Pojezierze Mazurskie, Zatokia Gdańska i Dolina Baryczy.

Dorosły perkoz dwuczuby "przewożacy" na grzbiecie swoje młode.
SZPONIASTE

Szponiaste są dużym rzędem ptakow, do którego należą wszystkie dzienne ptaki drapieżne. Należą do niego rodziny: jastrzębiowatych, sokołowatych, kondorów i sekretarzy; druga i trzecia z wymienionych rodzin jest często klasyfikowana jako odrębny rząd. Szponiaste nie są spokrewnione z sowami, mimo pewnego zewnętrznego podobieństwa. Największymi ptakami szponiastymi występującymi w Polsce są bielik, zamieszkujący okolice zbiorników wodnych, polujący na ryby i ptactwo wodne, i orzeł przedni, zamieszkujący Karpaty, niezwykle rzadki. Do najpospolitszych należą: średniej wielkości myszołów i mały sokół pustółka, zamieszkujące pola i łąki, oraz jastrząb, zamieszkujący lasy. Wszystkie są w Polsce chronione.

Od lewej: bielik, myszołów, sokół pustółka i jastrzab.
ŻURAWIOWE

Żurawiowe to niewielki, ale zróżnicowany rzad ptaków, do którego zalicza się zarówno wielkie żurawie, jak i małe wodne chruściele, różniące się od innych ptaków wodnych budową dzioba i odnóży. W Polsce występują przedstawiciele trzech rodzin - żurawiowatych - żuraw popielaty, chruścieli - m.in. łyska i kokoszka, oraz dropi - drop, który jednak lgnie się tylko okazjonalnie. Przedstawiciele tego żedu zamieszkują rozmaite środowiska - lasy, tereny podmokłe, jeziora, rzeki, a łyska żyje nawet w miastach. Większość gatunków z tego żędu jest w Polsce chroniona. Do najżadszych należą żuraw popielaty - główna ostoja -Bagna Biebrzańskie i drop - główne ostoje - łąki i pola Wielkopolski.

Para żurawi popielatych.
BRODZĄCE I PEŁNOPŁETWE

Brodzące to rzad, do którego zaliczane są takie duże ptaki, jak m.in. bociany czy ich krewni. W polsce występują dwa gatunki tych ptaków - bocian biały i bocian czarny. Do pełnopłetwych zaliczamy natomiast gatunki średniej wielkosci i dużych ptaków wodnobłotnych, odrzywiajacych się rybami, lecz lęgnacych na ladzie, w koloniach - np. kormorany i pelikany. W Polsce występuje kormoran czarny, a zalatuja pelikan kędzieżawy i różowy. Ponadto, przedmiotem sporu pomiędzy tymi dwoma rzędami jest duża rodzina czaplowatych, której przedstawiciele prowadzą tryb życia bardzo zbliżony do pełnopłetwych, ale pod względem budowy zewnętrznej przypominają raczej bociany, ale tylko większe gatunki - mniejsze są bardziej podobne do kormoranów. W Polsce występują m.in. liczna czapla siwa, rzadka czapla biała - głównie nad Biebrzą, Wartą i w Dolinie Baryczy, liczny lecz skryty bak nad jeziorami i rzadki, polujący w nocy ślepowron występujacy nad Wisła. Poza czapla siwa wszystkie ptaki z tych rzędów są w Polsce chronione.

Przedstawiciele brodzących i pełnopłetwych - od góry: bocian czarny, czapla biała i bocian biały.
SIEWKOWE

Siewkowe to bardzo duży i zróżnicowany rząd ptaków zwiazanych z wodą i powietrzem. Wyróżniono w jego obrębie trzy podrzędy: siewkowców, mewowców i alk. Do tego pierwszego należą niewielkie ptaki wodnobłotne, zamieszkujące mokradła, ale i dobrze i często latające, z których niektóre, jak kszyk, wykonują nawet loty godowe. W Polsce występuja z nich m.in.: czajka, rycyk, słomka, kszyk, brodziec piskliwy, sieweczka obrożna. Do najrzadszych należą: krwawodziób, szczódłak, dublet i ostrygojad. Ich głównymi ostojami są: Bagna Biebrzańskie, Dolina Środkowej Wisły i Zatkoa Gdańska.
Do mewowców zaliczamy natomiast wszystkie gatunki mew i rybitw, związane głównie z morzem i większymi zbiornikami wodnymi. W Polsce występują m.in. mewa srebrzysta, śmieszka, rybitwa rzeczna. Do najrzadszych należy rybitwa białowąsa. Ich głównymi ostojami są: Pomorze, Dolina Śrokowej Wisły, Bagna Biebrzańskie, Dolina Baryczy.
Do podrzędu alk zaliczamy ptaki będące arktycznymi odpowiednikami pingwinów, nie występujące w Polsce.

Od lewej: rycyk, czajka, bekas kszyk i rybitwa rzeczna.
GOŁĘBIOWE

Gołębiowe są zrużnicowanym rzędem ptaków, do którego należą zarówno m.in. gołębie domowe, jak i dronty - to właśnie do tego rzędu należał wymarły dodo. W Polsce jednak można spotkać wyłącznie przedstawicieli bardzo jednolitej rodziny gołębiowatych - gołębia miejskiego, dużego grzywacza, leśnego siniaka, polną turkawkę i miejską sierpówkę. Wszystkie te Ptaki są w kraju dość liczne (najżadszy jest siniak) i dlatego wszystkie, z wyjątkiem łownych grzywacza i turkawki, w tym nawet gołębie miejskie, są obięte ohroną. Ważną cechą charakterystyczną gołębiowych jest to, że młode karmią tzw. ptasim mlekiem - specyficzną wydzieliną gruczołów znajdujących się w przełyku, w tzw. wolu.

Grzywacz z pisklęciem na gnieździe.
SOWY

Sowy to dość duży, aczkolwiek bardzo jednolity rząd ptaków. Są to ptaki drapieżne, polujące przede wszystkim o zmierzchu i w nocy. Wykazują wiele podobieństw do szponiastych, ale nie są z nimi blisko spokrewnione. W przeciwieństwie do dziennych drapieżnych, które posługują się prawie wyłącznie wzrokiem, mają też świetnie rozwinięty słuch - ze względu na specyficzną budowę uszu, potrafią za pomocą tylko tego zmysłu ocenić odległość od ofiary i kierunek, w jakim się ona porsza; pomimo to jednak, wydawane przez nie odgłosy nie są szczególnie wyszukane. Cechą najbardziej różnicującą te ptaki jest rozmiar - największy gatunek, puchacz, mierzy ok. 70 - 75 cm, a najmniejszy, sóweczka kaktusowa - zaledwie 15 cm - a co za tym idzie, także rozmiary preferowanych przez nie ofiar: od owadów, przez drobne ptaki, najważniejsze - gryzonie, do dużych ptaków. Ze względu na duże, przystosowane do ciemności oczy, były - nie zawsze słusznie - rozumiane jako symbol mądrości; często były jednak też przedmiotem negatywnych przesądów. Sowy dzielą się na dwie rodziny: płomykówkowate i puszczykowate, do których należy większość gatunków. W Polsce występują m.in. puchacz - rzadki, puszczyk i uszatka - pospolite, sóweczka - rzadka, oraz pójdźka i płomykówka - związane z człowiekiem i zabudowaniami wiejskimi, coraz rzadsze. Wiele gatunków jest zagrożonych poprzez niszczenie siedlisk; ich najuwiększymi ostojami są Sudety, Karpaty oraz Puszcza Białowieska. Wszystkie sowy są w Polsce chronione.

Od lewej: puchacz, puszczyk, uszatka i płomykówka.
LELKOWE, JERZYKOWE I KUKUŁKOWE

Lelkowe, jerzykowe i kukółkowe to niewielkie rzędy ptków, spokrewnione blisko z sowami, kraskowymi i wróblowymi. Do pierwszego z tych rzędów zaliczamy najbliższych krewnych sów - małe ptaki nocne, odżywiające się owadami. W Polsce występuje tylko jeden, wędrowny gatunek leśny - lelek europejski. Lelki są zagrożone przez niszczenie siedlisk, ich ostojami są bory sosnowe. Do rzędu jerzykowych należą ptaki bardzo podobne do jaskółek, ale posiadające szerek bardzo specyficznych cech - nogi nieprzystosowane do chodzenia po gruncie, ale po powierzchniach pionowych i organy wewnętrzne przystosowane do spędzania większej części życia w powietrzu; jerzyki nie są eż ptakami śpiewającymi, jak jaskółki. W polsce występuje tylko jerzyk zwyczajny, pospolity zwłaszcza w miastach. Do kukułkowych natomiast zaliczamy ptaki blisko spokrewnione z wróblowymi, ale przypominające też trochę szponiaste, mimo, że roślinożerne. W Polsce występuje wyłącznie kukułka, znany pasożyt lęgowy. Wszaystkie wymienione gatunki są objęte w naszym kraju ochroną.

Kukułka.
KRASKOWE

Kraskowe są niejednolitym rzędem ptaków spokrewnionych z wróblowymi; nie są to jednak ptaki śpiewające. Odżywiaja się roślinami i owadami (zimorodki także rybami) i nie budują gniazd - lęgną sie w dziuplach i norach ziemnych. Należą do nich 4 rodziny, z których w Polsce żyje po jednym przedstawicielu: zimorodkowate - zimorodek, nieliczny, ale niezagrożony, związany z niewielkimi rzeczkami, kraskowate - kraska, bardzo zagrożona niszczeniem siedlisk, gatunek na wymarciu w Polsce, występuje tylko na wschodzie; żołnowate - żołna, nieliczna, ale z roku na rok coraz liczniejsza, lęgnąca się w żwirowniach i piaskowniach w norach ziemnych, od kilkunastu lat kolonizująca Polskę i dudkowate - dudek, bardzo charakterystyczny, aczkolwiek nieliczny ptak. Wszystkie wymienione gatunki są w Polsce chronione. Rodzina dudkowatych bywa zaliczana do odrębnego rzędu.

Od lewej: zimorodek, kraska, żołna i para dudków.
DZIĘCIOŁOWE

Dzięciołowe są specyficznycm, niemałym i jednolitym rzędem ptaków nadrzewnych, związanych z lasami. Najbliżej spokrewnione są z kraskami; niekiedy zalicza sie do nich dudkowate. Poza występującymi w Polsce dzięciołami, zaliczona do nich także egzotyczne dzioborożce i kolibry. W Polsce występują m.in.: dzięcioł duży - najpospolitszy, dzięciołek, dzięcioł zielony - u nas nieliczny, choć np. w Anglii pospolity, oraz dzięcioł białogrzbiety i trójpalczasty - skrajnie nieliczne ze względu na zanikanie lasów zbliżonych do pierwotnych, będących ich siedliskiem; ich ostojami są Bieszczady i Puszcza Białowieska. Wszystkie dzięciołowe są w Polsce chronione.

Dzięcioł zielony.
WRÓBLOWE

Wróblowe są największym wyróżnianym obecnie, choć też najmłodszym ewolucyjnie rzędem ptaków. Obejmują ponad połowę gatunków ptaków. Sa to ptaki niewielkie (ewentualnie średniej wielkosci, największy gatunek - kruk), zamieszkujące pierwotnie lasy, związane bezpośrednio ze środowiskiem powietrznym. Odżywiają się głównie owadami i nasionami roślin, niektóre wtórnie także padliną. Większość z nich należy do podrzędu śpiewających, których samce wykonują, dzięki specjalnej budowie krtani, skomplikowane pieśni. Najwazniejszymi gatunkami z tego rzędu są: wróblowate, łuszczaki, sikory, muchołówkowate, drozdowate, szpakowate, kowalikowate, pełzaczowate, jemiołuszkowate, wilgi i krukowate. Większość przedstawicieli jest średnio liczna, choć wiele gatunków trudno spotkać i można je rozpoznać tylko na podstawie śpiewu; znaczna część gatunków jest jednak bardzo pospolita (np. wróbel domowy, dzwoniec, sikora bogatka, kos, szpak, kowalik, wrona). Do rzadkich i zagrożonych należą w Polsce 3 gatunki: podróżniczek - słowik związany z terenami podmokłymi i górami, jego ostojami są Bagna Biebrzańskie, Karkonosze i Bieszczady; pomórnik, skrajnie nieliczny gatunek wysokogórskie, występujący w naszym kraju wyłącznie w Tatrach i wodniczka, ginacy gatunek trzcinowy, której ostoją są Bagna Biebrzańskie. Wszystkie wróblowe, poza krukowatymi, są w Polsce chronione.

Od lewej: wróbel mazurek, samiec kosa, sikora bogatka i wrona.